Áhrif náttúruhamfara - fyrsti þáttur
Í vísindaþáttaröðinni Fjársjóður framtíðar er rætt við Ragnhildi Guðmundsdóttir, doktorsnemi í lýðheilsuvísindum. Hún vinnur að rannsóknum á áhrifum náttúruhamfara á sál og líkama. Viðtalið við hana tengist aðallega tvennu sem tekið er fyrir í þáttunum, áhrifum jarðskjálfta á fólk á hamfarasvæðum og áhrifum öskufalls á íbúa nærri eldstöðvum.
„Doktorsverkefni mitt er tvíþætt,“ segir Ragnhildur Guðmundsdóttir, doktorsnemi í lýðheilsuvísindum. „Annars vegar er ætlunin að kanna áhrif snjóflóðanna í Súðavík og á Flateyri árið 1995 á eftirlifendur, hins vegar að skoða áhrif tsunami-flóðbylgjunnar í Suðaustur-Asíu jólin 2004 á um 5.000 sænska eftirlifendur, en um 18.000 Svíar voru staddir á svæðinu þegar flóðbylgjan reið yfir.“
„Markmið beggja rannsóknanna er að kanna hvort aukin hætta sé meðal eftirlifenda á langtímaheilsufarsafleiðingum, sálrænum eða líkamlegum, í kjölfar áfallsins. Íslendingar þekkja náttúruhamfarir af eigin raun og búa yfir mikilli reynslu af slíkum áföllum. Þrátt fyrir að náttúruhamfarir séu ríkur hluti af sögu Íslands hafa langtímaáhrif þeirra á heilsu lítið verið rannsökuð hér á landi,“ segir Ragnhildur. „Eitt af því sem kannað verður meðal eftirlifenda tsunami-flóðbylgjunnar er hvort lengri dvöl á hamfarasvæðum og dráttur á að fá staðfestingu á að nákominn ættingi sé látinn auki hættu á langtímaheilsufarsafleiðingum.“
Viðfangsefni Ragnhildar er viðkvæmt og því fylgir mikil siðferðisleg ábyrgð. „Rannsóknin er framkvæmd af virðingu og umhyggju fyrir eftirlifendunum og í þeim tilgangi að uppskera þekkingu sem nýtist. Fyrri rannsóknir sýna að rannsóknir á heilsufarsafleiðingum ástvinamissis og náttúruhamfara er vel tekið af eftirlifendum. Því má ekki vanmeta möguleikann á að þessi rannsókn muni gagnast eftirlifendunum, því að niðurstöðurnar gætu t.d. réttlætt frekari tilraunir yfirvalda til að bæta aðstæður þeirra og heilsu.“
Ragnhildur minnir á að mikill lærdómur hafi verið dreginn af snjóflóðunum á Flateyri og í Súðavík hvað varðar legu þorpanna, byggingu varnargarða og endurmat á snjóflóðavörnum. „Þessi rannsókn getur bætt um betur og gefið okkur mikilvægar upplýsingar um áhrif náttúruhamfara á sálræna og líkamlega heilsu. Þær upplýsingar geta gagnast við ákvarðanatöku í kjölfar náttúruhamfara í framtíðinni.“
